وابستگی عاطفی کودک نیاز به نزدیک بودن به یکی از والدین یا فردی که از او مراقبت میکند، دارد. وابستگی کودک به مادر و یا افراد دیگر، توانایی فردی انجام دادن کارها را از کودک میگیرد. این کودک به هنگام جدایی دچار رنج و عذاب میشود.
هنگامی که وابستگی بیش از حد به فردی وجود داشته باشد، کودک دچار مشکلاتی از جمله فعالیت های روزانه خود، رفتن به مدرسه، بازی در پارک، بازی با سایر کودکان و حتی دوست یابی میشود.
گاهی اوقات فرد به چیز یا شخص خاصی به شکل غیر طبیعی یا بیش از حد وابسته می شود. از شایعترین اختلالات دوران کودکی، وابستگی شدید کودک به والدین، خصوصا مادر می باشد که عواقب نامطلوبی را برای زوجین و همچنین خود کودک به همراه خواهد داشت.
وابستگی بیش از حد کودک به مادرش، دو دلیل عمده می تواند داشته باشد. دلیل اول وجود اضطراب جدایی در کودک و دلیل دوم داشتن اضطراب اجتماعی است. در هر دو صورت کودک باید درمان روانشناختی مناسب را در اسرع وقت دریافت کند تا وابستگی او به مادرش کاهش یابد.
برای اختلال اضطراب جدایی کودک، دلایل مختلفی را می توان برشمرد. گاهی اوقات این اضطراب دلیل ژنتیکی دارد و فعالیت دستگاه عصبی کودک باعث ایجاد این احساس وابستگی شدید شده است. گاهی اوقات نیز دلایل خانوادگی دارد. مثلا خانواده ای که تنها یک والد در آن وجود دارد یا خانواده ای که بسیار در هم تنیده و وابسته هستند. یا حتی خانواده هایی که زندگی پر تنش و پر استرسی دارند یا از دست دادن یکی از نزدیکان کودک در خانواده که می تواند اضطراب جدایی و وابستگی را به همراه داشته باشد. دلیل بعدی به ویژگی های شخصیتی کودک مربوط می شود مثلا کودکانی که درونگرا یا خجالتی باشند، بیشتر در معرض وابستگی بیش از حد به مادر یا پدر خود قرار می گیرند.
گاهی وقت ها هم رفتار خود والدین می تواند این وابستگی را در کودک تشدید کند. مثلا والدینی که به کودک استقلال کافی نمی دهند، باعث می شوند که کودک، حتی در سنین بالاتر هنگامی که برای مدت کوتاهی از والدین خود دور باشد دچار اضطراب و استرس شود. به همین علت، رفتار خانواده نیز می تواند دلیل این وابستگی ها شناخته شود.
رفتارهای کودکان وابسته
- جدا کردن آن ها از والدین خود بسیار سخت است؛
- از تنها ماندن وحشت میکنند و همیشه با والدین خود همراهی میکنند؛
- در صورت عدم توجه والدین به آن ها، بیش از حد سوال میپرسند تا توجه آن ها را جلب کنند؛
- هنگامی که در جمع قرار میگیرند، اضطراب دارند؛
- برای کارهای کوچکی که خود نیز میتوانند انجام دهند، به والدین خود مراجعه میکنند؛
- وقتی والدینشان به کودک دیگر یا افراد دیگری توجه میکنند، حسودی کرده و با گریه کردن و جیغ زدن توجه آن ها را جلب میکنند؛
- کودکان وابسته علاقه و نیاز زیادی به مراقبت شدن توسط دیگران دارند؛
- این کودکان، خود به تنهایی قادر به انجام دادن فعالیت های خود نیستند و در طلبیدن محبت و توجه افراطی عمل میکنند.
علل وابستگی کودک به والدین
- عدم رفع نیازهای عاطفی کودک؛
- محبت بیش از حد والدین به کودک؛
- مشکلات خانوادگی؛
- عدم تربیت درست والدین.
انواع وابستگی کودک به مادر
- وابستگی ناایمن اجتنابی؛
هنگامی که مادر از لحاظ عاطفی در دسترس نیست و یا در ابراز کردن علاقه خود به کودکش عدم توانایی دارد، کودک دچار وابستگی ناایمن اجتنابی میشود. به این منظور که این کودکان به نظر مستقل میآیند ولی در برقراری ارتباط صمیمی با دیگران دوری میکنند.
این کودکان بیشتر زورگویی میکنند و حالتی قلدرانه دارند. کم کم صفت شکاک بودن در آن ها شدت میگیرد و این تصور را خواهند داشت که همه غیر قابل اعتماد هستند. - وابستگی ناایمن آشفته؛
این نوع وابستگی کودک به مادر دارای مجموعه ای از رفتار ها و صفات افرادی که مبتلا به وابستگی اجتنابی و دوسوگرایی هستند. این وابستگی اغلب در کودکانی دیده میشود که در معرض مشکلات بالینی هستند یا ضربه درونی مانند از دست دادن یکی از والدین خود را تجربه کرده اند. - وابستگی ناایمن دوسوگرا.
هنگامی که مادر در ابراز محبت یا رفتارش عدم ثبات دارد، باعث ایجاد وابستگی ناایمن دوسوگرا به فرزند خود میشود که یکی از انواع وابستگی کودک به مادر است.
کودک هرچه بزرگ تر شود این الگوی دوسوگرایی را با اطرافیان و روابط خود بیشتر اجرا میکند. وقتی که فرد مقابل نباشد عدم رضایت دارند و وقتی هم فرد باشد، بازهم ناراضی هستند.
